Hãy đặt những từ mạnh (strong words) ở đầu câu và đầu đoạn văn, và ở cuối. Dấu chấm câu (period) cho ta biết chỗ ngừng. Và bất kỳ từ nào nằm bên cạnh dấu chấm đều nổi bật, nó nói rằng “Nhìn tôi đây này.”
Strunk & White, trong cuốn The Elements of Style khuyên rằng khi viết ta hãy đặt những từ mạnh vào cuối câu. (Place emphatic words in a sentence at the end). Ta có thể dùng ngay lời khuyên này làm ví dụ. Từ mạnh nhất trong lời khuyên đó là the end. Áp dụng quy tắc này – một quy tắc hùng biện đã có từ xa xưa – sẽ giúp văn của bạn tiến lên một bậc.
Trong bất kỳ câu nào thì dấu phẩy (comma) đóng vai trò hãm tốc độ lại, còn dấu chấm báo hiệu hãy ngừng lại. Khi chấm câu tức là đã nói hết ý của câu. Và khi người ta đọc thì thường chú ý nhất vào từ cuối cùng. Hiệu ứng này còn mạnh hơn nếu là cuối đoạn văn. Trong một bài viết, mắt của người đọc luôn chú ý tới những từ nằm cạnh dấu chấm.
Sắp xếp từ mạnh sẽ giúp tác giả giải quyết được những vấn đề khó khăn nhất. Ta hãy đọc thử một bản tin trên tờ The Philadelphia Inquirer. Nhà báo này tập trung làm nổi bật ba yếu tố then chốt của bản tin: cái chết của một nghị sĩ, vụ va chạm máy may, và bi kịch ở một trường tiểu học:
A private plane carrying U.S. Sen. John Heinz collided with a helicopter in clear skies over Lower Merion Township yesterday, triggering a fiery, midair explosion that rained burning debris over an elementary school playground.
Seven people died: Heinz, four pilots, and two first-grade girls at play outside the school. At least five people on the ground were injured, three of them children, one of whom was in critical condition with burns.
Flaming and smoking wreckage tumbled to the earth around Merion Elementary School on Bowman Avenue at 12:19 p.m., but the gray stone building and its occupants were spared. Frightened children ran from the playground as teachers herded others outside. Within minutes, anxious parents began streaming to the school in jogging suits, business clothes, house-coats. Most were rewarded with emotional reunions, amid the smell of acrid smoke.
Cả ba nội dung trên đều thuộc hàng tin tức quan trọng chắc chắn sẽ lên trang nhất bất kỳ tờ nhật báo nào. Kết hợp lại, chúng tạo thành một bản tin nổi bật, và vì thế nhà báo lẫn biên tập cần phải xử lý một cách cẩn thận. Trong câu chuyện này điểm quan trọng là gì? Cái chết của nghị sĩ? Vụ va chạm máy bay? Hay cái chết của trẻ em?
Ở đoạn đầu, phóng viên đã chọn nhắc đến vụ tai nạn và vị nghị sĩ lâm nạn, dành lại nội dung “elementary school playground” cho đoạn cuối. Xuyên suất bản tường trình, chủ ngữ và động từ xuất hiện rất nhanh – tựa như đầu tàu – và những yếu tố khác thì sắp xếp ở cuối – như toa tàu.
Các bạn cũng hãy để ý tới thứ tự khi phóng viên tả những phụ huynh lo lắng, họ đến hiện trường trong jogging clothes, business suits, house-coats. Bất kỳ cách sắp xếp nào khác cũng sẽ làm câu văn yếu đi. Người đọc sẽ tập trung vào từ house-coats ở cuối câu và cảm nhận được ngay sự gấp gáp, vội vã của những bậc phụ huynh chạy bổ tới hiện trường tai nạn, không kịp thay đồ.
Đặt những từ mạnh ở đầu và cuối câu sẽ giúp người viết giấu đi những điểm yếu ở giữa. Trong trình thuật trên, để ý cách tác giả ẩn đi những chi tiết không quan trọng vào giữa câu. Chiến lược này cũng có thể áp dụng khi trích dẫn:
”It was one horrible thing to watch,” said Helen Amadio, who was walking near her Hampden Avenue home when the crash occurred. “It exploded like a bomb. Black smoke just poured.”
Bắt đầu bằng một trích dẫn hay. Đưa người nói vào giữa. Và kết thúc bằng một trích dẫn nổi bật khác.
Những quy tắc này đã có từ lâu trong bộ môn hùng biện. Đoạn cuối một bi kịch của Shakespeare, một nhân vật tuyên bố với Macbeth: The Queen, my Lord, is dead.
Dưới đây là ví dụ đáng kinh ngạc về sức mạnh của việc sắp xếp từ trong câu, trích từ một trong những đoạn văn tăm tối nhất của mọi nền văn học. Macbeth nói:
She should have died hereafter;
There would have a time for such a word.
Tomorrow, and tomorrow, and tomorrow
Creeps in this petty pace from day to day,
To the last syllable of recorded time;
And all our yesterdays have lighted fools
The way to dusty death. Out, out, brief candle!
Life’s but a walking shadow, a poor player
That struts and frets his hour upon the stage
And then is heard no more. It is a tale
Told by an idiot, full of sound and fury
Signifying nothing.
Đại văn hào có một lợi thế lớn so với những người viết văn xuôi như chúng ta. Ông biết câu thơ sẽ kết thúc ở đâu. Ông đặt từ cần nhấn mạnh vào cuối câu, hoặc cuối đoạn. Còn những người viết văn xuôi như chúng ta thì phải xử lý câu văn và đoạn văn, phải làm nổi bật điều cần nói.
