Làn sóng chiến tranh lan khắp nước Mỹ vào mùa hè năm 1861. Suốt nhiều tháng liền liên tục xảy ra các cuộc đụng độ vòng ngoài cuộc chiến, tựa những ánh chớp ngoài rìa một cơn bão.
Binh lính đánh trả những nhóm nổi loạn ủng hộ miền nam trên đường phố Baltimore và Saint Louis. Một người trong nhóm nổi loạn bắn chết một sĩ quan trẻ đến từ miền bắc. Binh lính nghiệp dư cả hai bên đánh lộn khắp nơi trong các vùng núi miền tây Virginia.
Cho đến lúc này, xung đột vẫn chưa đổ máu nhiều. Nhưng chẳng bao lâu nữa, bão sẽ nổi và cuốn mọi thứ trong cuồng nộ.
Tướng Winfield Scott, vị tướng già từng chỉ huy quân lực miền bắc, không muốn mọi người bị cuốn vào cuộc chiến.
Scott tin rằng đây sẽ là một cuộc chiến dài hơi. Ông lên kế hoạch sẽ dành năm đầu tiên để chuẩn bị cho cuộc chiến. Ông có một đạo quân hàng ngàn lính, và sẽ tăng mạnh trong vài tháng tới. Nhưng đạo quân này chưa qua đào tạo. Binh lính chỉ là thường dân không biết gì về chiến trận. Tướng Scott cần thời gian để huấn luyện những người này.
Tuy nhiên, nhiều người miền bắc nghĩ rằng Scott đang quá thận trọng. Theo họ, đúng là binh lính miền bắc chưa được đào tạo, nhưng miền nam cũng thế. Và các bài toán về tiếp tế của phe Liên Bang thậm chí còn khó khăn hơn của phe Liên Minh. Miền nam không thể sản xuất khí tài nhiều bằng miền bắc, cũng không thể chuyển vận quân nhu dễ dàng như miền bắc.
Trong những tháng đầu cuộc chiến, Jefferson Davis, Tổng thống miền nam, thậm chí còn không có đủ súng cấp cho binh lính.
Những người phản đối ấy muốn có động thái nhanh và mạnh để sớm kết thúc cuộc chiến. Họ nói Scott nên tiến quân đến Richmond. Họ chắc chắn rằng nếu các lực lượng Liên Minh chiếm được thủ phủ miền nam thì phiến quân sẽ tan vỡ.
Các tờ báo miền bắc kêu gào “Tiến đến Richmond!”. Các lãnh đạo chính trị bắt đầu tạo áp lực để sớm chiến thắng cuộc chiến. Áp lực dư luận buộc quân đội phải hành động.
Trong vòng hơn một tháng, Tướng Irvin McDowell đã điều quân Liên Minh đóng tại vùng bắc Virginia, nhìn sang dòng Potomac. Ông có hơn 3 vạn quân tại các căn cứ Arlington và Alexandria. Cuối tháng Sáu, McSowell nhận lệnh: “Tiến đánh quân Liên Bang của tướng Pierre Beauregard.”
Beauregard có hai vạn quân đóng tại khúc giao Manassas, một ngôi làng nhỏ tại Virginia, cách Washington chưa đầy 50 km. McDowell định hành quân đến khúc giao Manassas vào ngày 9/7, nhưng đã bị trì hoãn hơn một tuần.
Ông lên kế hoạch tấn công tỉ mỉ. McDowell e ngại rằng một đạo quân lớn khác của miền nam đóng tại phía tây khúc giao Manassas có thể sẽ tham chiến.
Đạo quân này do tướng Joe Johnson chỉ huy, đang đồn trú tại Thung lũng Shenandoah, gần bến phà Harpers, Virginia. Bên kia bến phà, thuộc bang Maryland, là một đạo quân Liên Minh đông gần gấp đôi quân của Johnson. Đạo quân ấy nhận lệnh tạo lực để ngăn chặn quân của Johnson chi viện cho tướng Beauregard.
Tướng Beauregard nhận được quân báo từ các gián điệp Liên Bang, biết rằng McDowell sẽ sớm tấn công. Phần lớn thông tin ông nắm được đến từ một người phụ nữ, bà Rose O’neal Greenhow. Bà Greenhow là góa phụ, và là nhân vật trọng yếu tại Washington. Bà quen biết gần như mọi nhân vật chóp bu, và có bạn bè trong hầu hết mọi cơ quan chính phủ.
Bà Greenhow xinh đẹp cũng có một số bạn rất đặc biệt. Trong đó có Thượng nghị sĩ Henry Wilson của Massachusetts. Ông là chủ tịch Ủy ban nghị sĩ về Quân sự. Một người khác là Thomas Jordan, đại tá quân miền nam trong đạo quân của Beauregard.
Không lâu sau khi cuộc chiến nổ ra, Jordan yêu cầu bà Greenhow làm gián điệp cho miền nam. Bà đồng ý và trộm được nhiều thông tin giá trị về các kế hoạch quân sự của quân đội Liên Minh.
Đầu tháng Bảy, bà gửi tin đến Beauregard cho biết ông sẽ sớm bị tấn công, và còn gửi kèm cả bản đồ tác chiến và hành quân trộm được của Ủy ban Nghị sĩ về Quân sự.
Sau đó, vào sáng ngày 16 tháng Bảy, bà Greenhow viết một tin nhắn chỉ dài 9 chữ, trao cho một người mang đến Beauregard. Thông điệp đến tay người nhận vào buổi tối, viết: “Order given for McDowell to march upon Manassas tonight.” (Lệnh cho McDowell tiến quân đến Manassas tối nay.)
Beauregard đánh điện tín ngay cho Richmond, báo cho chính quyền miền nam biết McDowell đang động binh. Ông yêu cầu 1 vạn quân của tướng Johnson tại Thung lũng Shenandoah phải tới chi viện ngay. Ông được hồi âm là hãy đợi cứu viện của Johnson.
Nhưng quân của Johnson đang bị cầm chân bởi một đạo quân lớn của Liên Minh tiến vào Virginia qua ngả Maryland. Đạo quân này do tướng Roberty Patterson chỉ huy, đông hơn nhiều so với quân miền nam. Họ không thực sự muốn giao chiến với Johnson, nhưng nhất định ngăn không cho ông chi viện cho Beauregard.
Johnson tự biết không thể đánh bại Patterson, nên ông dùng mưu.
Một mặt, ông điều phần lớn lực lượng kéo qua đánh giúp Beauregard, mặt khác ông cho một đạo quân nhỏ ra khiêu chiến với quân của Patterson. Patterson cứ ngỡ bằng đó là tất cả quân mà Johnson có. Ông dàn trận đối phó với cái gọi là một cuộc tấn công lớn của quân Liên Bang.
Khi phát giác mình bị lừa thì Johnson cùng quân của ông ta đã tới Manassas.
Lực lượng khổng lồ của tướng McDowell rời Arlington vào chiều ngày 16 tháng Bảy, một ngày nóng nực và đường xá bụi bặm. Cuộc hành quân không được chỉnh tề lắm, và chậm chạp. Họ dừng lại ở mọi dòng suối để uống nước và rửa ráy. Một số binh linh còn rời hàng ngũ để hái trái cây ven đường.
Những người nhìn thấy đoàn quân đi qua đều có cảm giác họ giống một gánh xiếc khổng lồ đang diễu hành.
Hầu hết binh lính nhập ngũ chưa lâu, chưa qua rèn luyện thể lực nên nhanh chóng rã rời. Phải mất bốn ngày họ mới đi được 45km để đến được Centreville, thị trấn cuối cùng trước khi tới Bull Run. Trận chiến nổ ra vào sáng hôm sau – Chủ Nhật, 21/7.
Tuyến đường từ Washington chật ních người ngựa vào sáng Chủ Nhật đó, người ta kéo nhau đi xem trận đánh lớn.
Hàng trăm đàn ông phụ nữ theo dõi trận chiến từ tên một ngọn đồi gần Centreville. Bên dưới là Bull Run. Nhưng chiến trường cây xanh bao phủ, đến nỗi đám đông không thể quan sát được diễn biến bên dưới. Tuy nhiên, họ có thể nhìn thấy khói lửa bốc lên, và nghe được tiếng súng đạn rền rĩ.
Hết lần này tới lần khác, tướng lĩnh quân Liên Minh leo lên đồi báo cáo về một chiến thắng lớn mà quân lính sắp đạt được.
Trong vài giờ đầu tiên của cuộc chiến, quân Liên Minh thắng thế. McDowell đã điều quân lấn sang mặt trận của quân Beauregard. Họ nã pháo đẩy lui quân miền nam. Tuyến phòng thủ của quân miền nam sắp sửa tan vỡ, nhiều binh lính bỏ hàng ngũ, nhưng số khác vẫn trụ lại tử chiến.
Để ngăn chặn quân lính thoái lui, một vị tướng quân miền nam chỉ tay vào một nhóm người do Tướng T. J . Jackson của Virginia chỉ huy vào gào lên: “Nhìn kìa, đó là Jackson, đứng vững như bàn thạch, chiến đấu như một người Virginia!”
Nhờ đó mà vực dậy được tinh thần của quân linh đang hoảng loạn.
Trận chiến diễn ra khốc liệt, mưa tên bão đàn càn qua chiến trường. Một phóng viên cho biết toàn bộ thung lũng sôi sục với khói lửa và bụi đất. Một lính miền nam nói với đồng đội, “Bọn Yankee cứ việc tiến lên mà ăn đạn.”
Không bên nào đầu hàng. Giữa lúc đó thì quân tiếp viện của Johnson đến bằng tàu, và nhanh chóng nhập cuộc. Tình thế lập tức thay đổi. Quân miền bắc ngừng chiến đấu và rút về sau. Tướng McDowell cùng các tướng tá cố gắng ngăn chặn binh lính thoái lui, nhưng không được. Họ không muốn đánh nhau nữa.
Binh lính miền bắc tháo chạy quăng bỏ cả súng ống lẫn quân trang, chỉ cố thoát thân. Nhiều người chạy thục mạng cho tới Washington.
Đó là một thất bại cay đắng, nhưng nó làm cho phe miền bắc nhận ra tầm quan trọng của một đạo quân thực thụ – được đào tạo và trang bị cho chiến tranh. Tổng thống Abraham Lincoln trao nhiệm vụ xây dựng quân đội cho Tướng George McClellan.
