Xếp hạng ý tưởng
Khi bạn đã chọn được ý cho bài viết thì cần phải quyết định xem nên trình bày chúng như thế nào, theo trật tự gì. Quan trọng là phải cho người ta thấy bạn nắm vững tư liệu của mình, và hiểu tầm quan trọng của những luận điểm trình bày. Trong phần này chúng ta hãy cùng tìm hiểu vài cách tổ chức khác nhau, nhưng trước tiên bạn cần nắm một số tiêu chí xếp loại ý tưởng như sau:
a) Xếp hạng từ quan trọng nhất tới ít quan trọng nhất
b) Từ phổ biến nhất đến ít phổ biến nhất
c) Từ khái quát nhất ít khái quát nhất
d) Từ sớm nhất đến muộn nhất (theo trật tự thời gian)
Đó là bốn cách phổ biến nhất để bạn xếp hạng ý tưởng của mình trước khi trình bày chúng. Ngoài ra ta còn một phương pháp khác ít phổ biến hơn như: nguyên nhân và hệ quả, so sánh, thay thế, và quan sát, vấn đề – giải pháp, và đánh giá.
Hệ quả
Cách rõ ràng nhất để thảo luận một vấn đề, trong bất kể tình huống nào chứ không chỉ khi viết luận, đó là nói về nguyên nhân (causes) của vấn đề ấy, và sau đó xem xét những hệ quả (consequences) hay kết quả (results) cần phải tìm giải pháp xử lý. Ví dụ ta có câu khẳng định dưới đây:
Parents should control the amount of time that children spend in front of television or computer screens
Câu trên đề ra một giải pháp cho vấn đề, và bạn cần phải nêu ý kiến về giải pháp ấy. Vậy để nêu ý kiến thì bạn cần phải a) thảo luận những hệ quả khi trẻ em xem TV quá nhiều, và b) nói về những hệ quả khi phụ huynh cố gắng kiểm soát chuyện ấy.
Trong nhiều trường hợp nguyên nhân (cause), lý do (reason) hay kết quả (effect or result) được cho sẵn trong đề bài. Ví dụ: Modernisation is leading to the destruction of natural environment (Hiện đại hóa đang dẫn đến sự tàn phá môi trường tự nhiên). Trong trường hợp này thì bạn cần phải nghĩ về những ví dụ minh họa, như đã trao đổi bên trên.
Thường thì trong các đề bài người ta sẽ cho nhiều thông tin hơn. Dưới đây là một ví dụ:
At present we rely on oil for most of our energy needs. However, oil is a fossil fuel and causes air pollution, and it will eventually run out. Nuclear energy is the only practical and clean source of energy for the world. Do you agree?
Trong đề bài trên người ta cho bạn biết hai nguyên nhân và hai hệ quả của dầu: a) đốt dầu gây ô nhiễm môi trường, và b) trữ lượng dầu có giới hạn nên sớm muộn cũng sẽ cạn.
Bây giờ bạn cần xét những hệ quả của việc sử dụng năng lượng hạt nhân (nuclear energy). Những hệ quả tích cực cũng đã được cung cấp trong bài: không gây ô nhiễm và không cạn kiệt. Nhưng còn những hệ quả tiêu cực thì sao? Rõ ràng là phải có, nếu không thì có gì phải bàn.
Vậy những hậu quả tiêu cực ấy là gì? Nếu bạn nghĩ ra được thì sẽ có rất nhiều thứ để viết. Nhưng như thế không có nghĩa là bạn phản đối giải pháp mà đề bài đặt ra. Bạn có thể liệt kê những lợi ích của năng lượng nguyên tử, tìm ra những điểm tiêu cực đối lập và liệu có thể giải quyết khắc phục chúng không, hoặc chúng có nghiêm trọng như hoặc hơn việc sử dụng dầu không. Nhớ rằng, việc bạn ủng hộ hay phản đối giải pháp của đề bài hoàn toàn là tùy ở bạn, nhưng dù phản đối hay ủng hộ thì cũng đừng chỉ nói về quan điểm của mình mà cần trình bày cả hai mặt của vấn đề.
Một điểm khác bạn cần phải lưu ý, đó là hệ quả hoặc tác động mà bạn trình bày phải có tính liên quan, hoặc ở mức độ khái quát phù hợp, được sắp xếp theo mức độ quan trọng của chúng.
Luyện viết tiếng Anh với series hướng dẫn của Lightway:
Hướng dẫn đọc hiểu và phân tích một đề thi viết tiếng Anh
Cách để viết một bài báo hoặc tin tức tiếng Anh
Hướng dẫn viết báo cáo tiếng Anh (English report)
So sánh các ý tưởng
Sổ tay IELTS yêu cầu bạn phải có khả năng so sánh và đối chiếu bằng chứng, quan điểm và các hàm ý (compare and contrast evidence, opinions, and implications).
Trên thực tế thì việc đánh giá cũng là một cách so sánh, hoặc việc so sánh hay đối chiếu cũng là một dạng đánh giá. Khi bạn đánh giá một thứ gì đó, như đã nói tới trong bài viết trước, thì tức là bạn đang so sánh một tình huống trên thực tế và một tình huống mà lẽ ra nó nên thế. Đồng thời, khi bạn so sánh hoặc đối chiếu hai vấn đề thì tức là bạn đang đánh giá chúng dựa theo một số tiêu chí. Ví dụ, đề bài bên trên yêu cầu bạn so sánh việc sử dụng dầu và năng lượng nguyên tử. Để so sánh thì bạn phải đặt ra những tiêu chuẩn hoặc tiêu chí để đánh giá chúng. Những tiêu chuẩn ấy có thể là gì, ta cùng xem thử vài phân tích dưới đây:
Một nguồn năng lượng hoàn hảo cần đảm bảo những tiêu chí sau:
1 – Rẻ
2 – Dồi dào
3 – Dễ dùng
4 – Sạch
5 – An toàn
6 – Không bao giờ cạn kiệt
Bây giờ nếu bạn muốn so sánh dầu và năng lượng nguyên tử thì chỉ cần lấy những tiêu chí đó ra để đánh giá. Và chúng ta thấy rằng dầu tốt hơn năng lượng nguyên tử ở các điểm 1-3-5, còn năng lượng hạt nhân lại tốt hơn ở các tiêu chí khác. Tuy nhiên, như thế thôi thì chưa đủ. Chúng ta cần xếp hạng những tiêu chí trên theo mức độ quan trọng của chúng. Hay nói cách khác, chúng ta có thể đồng ý rằng năng lượng hạt nhân sạch hơn dầu, nhưng lại không an toàn bằng, và đối với nhiều người thì yếu tố an toàn quan trọng hơn nhiều vấn đề ô nhiễm không khí. Bên cạnh đó, như ta thấy, ta có thể đưa ra những luận điểm phản bác, chẳng hạn như công nghệ có thể làm cho dầu sạch hơn, nhưng không thể làm cho các hoạt động vô tuyến an toàn hơn. Vậy thì, ở mỗi bước bạn cần phải xét tới các tiêu chí đánh giá bổ sung. Tất nhiên ta không cóthời gian đi sâu vào một chủ đề như thế này chỉ trong phạm vi một bài kiểm tra, và cũng không cần phải làm thế, nhưng điều quan trọng là bạn phải nhớ rằng bất kỳ cách phân tích nào thì cũng đều liên quan tới một dạng đánh giá hay so sánh nào đó. Bạn càng xác định cẩn thận và rõ ràng những tiêu chí đánh giá hoặc so sánh thì tư duy và nhận định của bạn càng được đánh giá cao.
Biện pháp thay thế
Đôi lúc bạn phải nghĩ về những biện pháp thay thế cho một tình huống đang tồn tại. Một lần nữa ta hãy xem lại đề bài sau:
In every city the car is king of the road. Cars cause death and injury and air pollution, and make life difficult and dangerous for others. It is time to reduce the number of cars in our cities and to encourage other means of transport. Do you agree with this opinion?
Ở đây bạn cần xem xét các phương tiện thay thế cho xe hơi, và đánh giá các biện pháp thay thế ấy. Nhớ rằng, bạn cần phải có cái nhìn thực tế khi thảo luận về những biện pháp thay thế ấy. Hãy xét những hình thức giao thông khác, hệ quả của chúng nếu áp dụng, và bạn cần phải xem xét tình huống một cách chân thật, và phải công nhận những vấn đề tồn tại ở cả hai mặt. Nhiều sinh viên thường hay nói lố hoặc nói quá, như vậy không có nghĩa là bạn viết tốt đâu.
Hình dung
Trong một số trường hợp bạn sẽ được yêu cầu suy nghĩ về một biện pháp thay thế không tồn tại, tức là hình dung xem mọi thứ sẽ thế nào. Ta lại xem một ví dụ:
As there is increasing unemployment in the world, while at the sametime those who have job are working harder and harder, it would be better to have a four-day working week for everyone, and so to create more jobs. What is your opinion about this suggestion?
Một lần nữa bạn phải nghĩ về những hệ quả có thể xảy ra của đề xuất này, và đánh giá chúng dựa theo các tiêu chí mà bạn sẽ áp dụng khi nói về làm việc và thư giãn. Và một lần nữa, bạn nên cố gắng có cái nhìn thực tế, đừng nói quá hay nói lố về những đề xuất của mình.
