CANTERBURY TALE – BẢN TIẾNG VIỆT
Geoffrey Chaucer (1340-1400)
Kim Lưu dịch
Bản gốc kèm diễn nghĩa theo tiếng Anh hiện đại: kích vào đây
PHI LỘ
Khi tháng tư dội xuống trận mưa xuân
Xua nắng hạn tháng ba cháy bỏng
Chồi non kết nụ, cây lá trổ cành
Tưới nhựa sống cho hoa bừng khoe sắc
Khi gió tây buông lơi hơi thở
Trên đất hoang mầm sống rộn ràng
Khi mặt trời khởi động vòng xoay
Từ Bạch Dương của mùa xuân tươi trẻ
Khi chim muông hẵng còn ngái ngủ
Được thiên nhiên lay động gọi mời
Cất tiếng hót chào bình minh rực rỡ
Trên con đường hành hương vui chân bước
Lữ khách muốn tìm đến những miền xa
Nơi có hòm thánh tích tiếng vang bao miền
Lan tới cả những vùng xa xôi Anh quốc
Đó là tu viện Canterbury, họ đang tiến về
Nơi yên nghỉ của vị thánh nhân lành
Đấng cứu chữa những tật nguyền ốm yếu
Chuyện xảy ra một ngày trong mùa ấy
Trong trấn Southward, tại quán Stabard
Lúc tôi đang khởi sự chuyến hành trình
Về Canterbury với trái tim sùng kính
Thì đang đêm họ tiến vào quán trọ
Hơn hai mươi người đi thành một nhóm
Đủ các hạng người hội ngộ cùng nhau
Trong tình bằng hữu, họ cũng là lữ khách
Cũng trên đường đến Canterbury
Phòng ốc rộng rãi, bàn ghế dư thừa
Và tiện nghi tôi sẵn sàng phục vụ
Vậy tranh thủ, trước khi mặt trời ló dạng
Nghỉ ngơi thôi, tôi nói với mọi người
Chung đường họ mời tôi nhập bọn
Thỏa thuận xong xuôi, tinh mơ thức giấc
Lên đường đến nơi như tôi đã nói
Nhưng trước hết khi hãy còn rỗi rãi
Trước khi tôi kể câu chuyện dài dòng
Hãy cùng tôi xem từng người lữ khách
Địa vị, ngoại hình cùng nơi đã đi qua
Từ chàng hiệp sĩ nào ta hãy bắt đầu
HIỆP SĨ
Đó là một trang hiệp sĩ xứng danh
Từ những ngày đầu cưỡi trên yên ngựa
Đã yêu tinh thần hiệp sĩ cao sang
Yêu sự thật, trọng thanh danh, yêu tự do và lịch thiệp
Vì chủ nhân chàng xông pha trận mạc
Đuổi bọn tà đạo khỏi đất Chúa Kitô
Chàng đã kênh qua mười lăm trận sinh tử
Thập Tự Chinh đánh bọn Thổ, bọn Hồi
Luôn giật giải trong những mùa đấu võ;
Chàng khôn ngoan ấy mới điều đáng quý
Và dáng đi như trinh nữ dịu dàng
Môi miệng chàng chẳng một lời khiếm nhã
Với dân đen hay với kẻ quyền hành
Chàng thật xứng danh trang hiệp sĩ tài ba.
CẬN VỆ
Tháp tùng chàng còn có anh cận vệ
Với trái tim khát khao thành hiệp sĩ
Anh độ đôi mươi tôi đoán vậy
Thân pháp như bay, sức ra như hổ
Và mái tóc chải xoăn gợn sóng
Tại Pháp và vùng Flander, anh sống trọn tuổi nghề
Những năm tháng phục tùng trong dũng cảm
Chỉ mong sao danh tiếng đến tai nàng
Anh phục trang theo mốt tân thời
Tấm áo bào, đương nhiên là thế
Nhưng ngắn lắm lại thêu hoa rực rỡ
Và ống tay hờ hững xõa bên hông
Dài làm sao và rộng rãi làm sao
Suốt ngày dài anh thổi sáo hát ca
Anh tươi trẻ như tháng Năm tươi trẻ
Anh giỏi giang và thạo việc ngựa gươm
Một tay anh kìm cương điêu luyện
Xung trận đấu thương, ngựa hí vang lừng,
Anh soạn tình ca, làm thơ, xướng họa
Cho cuộc tình duyên anh gặp đêm trăng mờ
Anh ít ngủ như sơn ca ít ngủ
Anh thanh tao, duyên dáng, tận tình
Và sẵn lòng hầu cha cắt thịt
(Một tục lệ bày tỏ sự khiêm tốn mà một hiệp cần có trong thời xưa, cắt thịt sẵn cho cha trước bữa ăn)
NÔNG DÂN
Trang hiệp sĩ còn có một bầy tôi
Vừa trở về an toàn từ chiến trận
Nên lên đường đi làm lễ tạ ơn.
Với tóc ngắn và khuân mặt sạm nắng
Kẻ bầy tôi mặc áo choàng mũ xanh;
Dưới thắt lưng một bó tên sáng bóng
Đuôi tên bằng lông công, chăm chút vô cùng
Anh nắm trong tay cây cung vĩ đại
Và bên hông đeo một kiếm một khiên
Chiếc tù và săn thú vắt ngang vai
Treo trên sợi dây đeo màu xanh lá
Trên ngực anh cài huy chương bằng bạc
Khắc hình thánh Christopher ban bình an
Anh là người nông dân thạo núi rừng
Tôi cam đoan, anh hiểu rõ sơn lâm.
NỮ TU
Trong đoàn có vị nữ tu duyên dáng
Tôi phải khai rằng, đó là Mẹ Bề Trên
Bà Eglantine như người ta vẫn gọi
Bà thích hát ca ngợi đấng thánh thiêng
Tuy thật ra bà hát bằng giọng mũi
Với địa vị tôn kính bà ưa sự tra hỏi
Bà giỏi tiếng Pháp nhưng nói giọng lạ tai
Vì Paris bà chưa lần ghé tới
Dung mạo bà trang nghiêm, và vô cùng lịch thiệp
Tao nhã hết mực cho tỏ vẻ cao sang
Cung cách ngồi bàn cũng thật là thú vị
Gắp thức ăn với động tác cầu kỳ
Và trên môi chẳng bao giờ vương lại
Một mẩu thức ăn thừa, bà phải quét sạch trơn
Lại còn dầu mỡ bám trên miệng cốc
Bà chẳng để giọt nào rớt xuống người đâu.
Nước canh lại càng không được dính ngón tay
Tuy bà cẩn thận giữ kiểu cách xã giao
Nhưng có trái tim nhân hậu cực kỳ
Tôi thề rằng, bà sẽ khóc thương
Cho con chuột lỡ chân sập bẫy
Bà đích thân chăn nuôi một đàn chó
Ăn thịt bò, uống sữa, bánh mì tươi
Con nào rủi chết, bà đổ bệnh tiếc thương;
Hay chỉ cần bạn lỡ tay quật nhẹ
Khi chúng rúc dưới chân bạn đòi ăn.
Bà cao lớn, đẫy đà và xinh đẹp
Đầu ngẩng cao với đôi mắt pha lê
Miệng chúm chím mọng tươi và quyến rũ
Cách ăn mặc lại càng hợp thời trang
Tấm vải đội đầu, bạn chú ý mà xem
Xếp gọn gàng bao quanh vòng cổ
Cỗ tràng hạt làm bằng san hô màu lục
Được đính thêm một tượng ảnh bằng vàng
Trên khắc chữ La Tinh: Vần A đứng trước
Đó là câu: Amor Vincit Omnia
Nghĩa là: tình yêu chinh phục mọi thứ
Bà là Mẹ Bề trên đầy nhân ái
Còn mang theo một nữ tu và ba giáo sĩ
THẦY TU
Có vị thầy tu trên yên ngựa màu nâu
Đi ủng tốt, buộc áo choàng bằng đai lông thú;
Thắt mũ trùm bằng nút nơ đính ngọc
Dù giới luật buộc sống đời khép kín
Thầy lại yêu chuyện săn bắn rong chơi
Những luật lệ ngăn thầy ra khỏi ngõ
Có là chi, chúng chẳng đáng đồng xu!
Và thế là thầy bỏ qua hết thảy,
Ô hay đấy! tôi nói với thầy
Thế giới cần những con người đích thực
Không phải những kẻ vùi đầu vào kinh sách
Khổ luyện dùi mài, thân xác tàn phai
Hay những kẻ chôn mình trong tu viện
Cuộc đời dài chẳng biết tới niềm vui.
Thầy có nuôi một đàn ngựa tốt
Một bầy chó săn, nhanh chân nanh sắc
Thầy thúc ngựa, tiếng thắng cương văng vẳng
Trong gió thoảng, nghe rộn rã leng keng
Như tiếng chuông của tòa tu viện nhỏ
Nơi xa xăm thầy sống đời thanh tu.
GIÁO SĨ
Có giáo sĩ ham vui đến từ One Hubert
Biết tỏ tường mọi quán rượu khắp nơi
Từ cô hầu bàn cho đến vị lãnh chúa, ông đều đánh bạn
Ông nói rằng thật là vô dụng
Khi giúp kẻ khó nghèo ốm đau
Ôi bọn cặn bã, ông nào đếm xỉu
Ông thường nói, suốt ngày lo bố thí
Sao còn thì giờ vui thú rong chơi
Vậy nên ông chỉ năng lui tới
Những kẻ lắm tiền và địa chủ giàu sang
Ông giải tội cũng chẳng mấy khắt khe
Hãy thành tâm làm việc đền tội
Bằng cách bố thí cho tu sĩ khiêm nhường
Bạn thấy đấy trong tiêu chí của ông
Sự vui vẻ xếp lên hàng đầu
Đến cả như bà góa nghèo khốn khổ
Cũng vui lòng dâng nốt đồng xu
Ông khoác tấm áo choàng hai lớp lông
Trông lộng lẫy chẳng khác chi Giáo hoàng
Chẳng có một vết dơ nghèo khó
Ông hát tuyệt hay và chơi giỏi vĩ cầm
Đôi mắt sáng như sao trong đêm tối
Lấp lánh long lanh khi ông vận sức thắng xe
Ông uốn giọng khi nói chuyện hát ca
Sao cho tiếng nghe ngọt ngào đầu lưỡi.
LÁI BUÔN
Lại có người lái buôn giàu có
Râu tỉa gọn gàng, quấn áo cao sang
Ông theo dõi thị trường tìm cơ hốt bạc
Khi đổi vàng tại những nước xa xôi.
Ông nêu ra đầy lời khuyên miễn phí
Rằng nước Anh nên gác vùng Bắc Hải
Giữa cảng Harwich cho tới nước Hà Lan
Về phần ông trong những chuyến đi xa
Đều dọn dẹp sạch bóng thuyền cướp biển
Ông tự lập, kênh qua nhiều sóng gió
Có thể kể suốt ngày những thương vụ đã qua
Tôi cá rằng ông khoa trương nhưng xảo trá
Đến nỗi chẳng ai biết thực bụng ông nghĩ gì.
HỌC GIẢ OXFORD
Lại có vị học giả trường Oxford
Người xanh xao, hốc hác, gầy còm
Cưỡi trên lưng con ngựa già xương xẩu
Chàng thanh niên nghèo túng mê sự học
Anh dồn tiền mua sách chẳng thèm ăn
Chẳng quần áo đẹp, chẳng thú vui chơi
Sách anh đọc: triết học và đạo đức
Và triết gia Aristole gối đầu giường
Anh kiệm lời nhưng nói năng rành mạch
Nên người người ai cũng muốn được nghe
Lời lẽ anh tràn đầy đức hạnh
Anh học hăng say, chỉ bảo cũng hăng say
LUẬT SƯ
Một luật sư danh tiếng cũng trong đoàn
Nghe nói đây là người học thức
Tinh thông luật học, tỏ tường phép vua
Đủ sức đánh đổ bản di chúc tinh tường
Ông thuộc lòng mọi khoản luật điều chuông
Các bộ luật, quy chết từ trên vua trở xuống
Ông coi chúng như thể là đùa chơi
Trong kiện tụng ông chuyên gia bậc nhất
Nên rương hòm của cải sớm đầy dư
Tìm đâu người bận rộn hơn ông
Ấy thế nhưng tôi phải thề rằng
Sự bận rộn của ông có phần quá đáng
ĐỊA CHỦ
Đi cùng ông có tay địa chủ miệt vườn
Khuân mặt tươi vui, ửng đỏ, như lửa hồng
Nằm khuất dưới bộ râu trắng màu hoa cúc
Ông mê ăn uống, lại giàu lòng hiếu khách
Luôn mở cửa nhà chào đón khách thập phương
Và sáng chiều ngập tràn thịt rượu
Ông say sưa dùng bữa suốt cả ngày
Rượu ngon, thịt ngọt, và ăn uống đắm say
Ông sống theo đường Epicurus (một triết gia chủ trương hưởng thụ)
Lấy bữa ăn ngon làm lý tưởng cuộc đời
Trên bàn ăn không lúc nào trống trải
Sẵn sàng hầu tiệc khách mọi nơi
Ông sửa soạn món ăn theo thời tiết
Thường trách mắng bác đầu bếp đáng thương
Khi sai thực đơn hay trễ nải tiệc tùng
Ông béo tốt, tiếng vang khắp xứ
Ngồi trong nghị viện, xét xử nơi tòa án
Tóm lại là địa vị rất quyền uy
NHỮNG HỘI VIÊN
Lại có năm người trong cùng một hội
Sống giàu sang vì thạo chuyện làm ăn
Họ phục sức giống nhau cho hợp với ngành nghề
Một thợ dệt, thợ mộc, thợ làm mũ
Một thợ nhuộm và một người buôn thảm
Mỗi người họ đều mang kiếm ngắn trong vỏ bạc
Lại trông như những ủy viên trong Hội đồng làng
Vợ con họ hẳn phải xa hoa lắm
Được khoác áo bào tựa nữ hoàng đăng quang
Được gọi phu nhân giữa vòng bè bạn
Và ngồi ghế đầu trong những ngày lễ vọng
Thật là những điều thỏa mãn cánh chị em
ĐẦU BẾP
Họ mang theo một đầu bếp trứ danh
Có món gà hầm tiếng vang khắp chốn
Là chí tôn trong nghề bếp núc
Với khả năng dùng hương vị tài tình
Anh quy thịt, làm bánh, hầm và chiên
Giỏi món Pa-tê, làm canh tuyệt hảo
Trên chân anh có vết sẹo chạy dài
Anh chế món Put-đinh vô cùng khéo léo
Là chuyên gia chẳng một lần nhầm lẫn
Khi thẩm định mọi loại bia xứ London
THẦY THUỐC
Còn nhiều hạng người cùng trong chuyến hành hương
Có vị thầy thuốc giàu có, vênh vang, già dặn, nhưng vô cùng tài nghệ
Ông chiêm tinh, đọc những lời thần chú
Thế là khám ra các trăm loại bệnh trên người
Toa thuốc ông kê làm giàu cho ngành buôn thuốc
Đúng quy luật “nghề này sinh lợi cho nghề khác” xưa nay
Dạo này ông chuộng mốt ăn kiêng
Thực đơn cũng khẩu phần giảm bớt
Ông chẳng đoái hoài đến Thánh kinh
Lại vui cái thú chơi tiền cổ
Sưu tầm trong nạn Cái Chết Đen
Tôi có nghe ông trị hoa liễu bằng vàng
Hẳn vì thế ông mới yêu vàng tới vậy
MỆNH PHỤ XỨ BATH
Có bà mệnh phụ xứ rất vui tươi
Luôn kể chuyện tình làm cả đoàn thích thú
Tâm hồn bà sôi nổi, am hiểu chuyện phòng the
Giỏi chuyện chiều chồng, giữ tim kề cận
Bởi đời bà năm lần đò đã trót
Chưa kể thêm vô số tình nhân
Tai bà hơi lãng nhưng bà chẳng để tâm
Chỉ siêng năng đi chu du viễn xứ
Cốt viếng cho được mọi thánh tích linh thiêng
(Răng bà mọc thưa, nên đời bà phiêu bạt)
Boulogue, Roma bà đã đến
Lại ghé vùng Cologue, Palestin
Bà giỏi thêu dệt và vàng chất đầy kho
Tôi tin rằng ngay cả vùng Flander
Chẳng tìm nổi ai giàu có cho bằng
Bà hẵng còn dẻo dai sức ngựa
Và vênh vang với chị em khắp xứ
Những ngày dâng thánh tích, bà chiếm ghế hàng đầu
Bà mạnh tay bố thí, để được người tuyên dương
Nếu ai chẳng nhún nhường, bà vô cùng tức giận
Đến nỗi lòng từ bi, trong tim cũng tan sạch
Tôi thề rằng vào những ngày Chúa nhật
Bà đội chiếc mũ chóp nặng tới 10 pound
Vừa to vừa phẳng như tấm khiên đánh trận
Quanh eo bà tấm áo choàng lộng lẫy
Bít tất đỏ và đeo cựa gót giày
Bà giỏi kể các chuyện tiếu lâm
Khiến cả đoàn cười như nắc nẻ.
MỤC SƯ
Trong chuyến đi có vị mục sư nhân lành
Một học giải ngay thẳng, uyên bác, khôn ngoan
Ngài thiếu thốn của cải nhưng thánh thiện dư tràn
Mỗi lần hay tin con chiên nghèo khó
Không góp nổi phần thuế thập phân
Ngài rộng lượng ra tay trả giúp
Vì đời mục sư ý Chúa muốn khó nghèo
Ngài liên lỉ sống theo lời Kinh thánh
Lấy Tin mừng dạy dỗ đàn chiên
Dù xứ đạo còn thưa người rộng đất
Ngài vẫn siêng năng thăm viếng mỗi gia đình
Dù ngày mưa giông trời đầy sấm chớp
Kẻ nghèo hèn ngài đãi như kẻ giàu sang
Ngài luôn đi bộ với tay chống gậy
Hi sinh mọi sự vì đàn chiên
Dù đá mòn vàng tan cũng không hề lay chuyển
Một mục sư được người người tin tưởng
Chẳng điều dối trá bạn đừng mong
Với kẻ nghèo hèn ngài thật là tuyệt hảo
Lấy thánh thiện chăn dắt đàn chiên
Qua đường ghập ghềnh hướng về Thiên Quốc
Tôi cam đoan ngài thanh khiết nhất đời
Suy nghĩ việc làm đều theo Chúa Kitô
Nguyên tắc vàng sống điều mình giảng dạy
to be continued…
