Bài 3 – Những công cụ hỗ trợ dịch thuật và hướng sử dụng
Bất kỳ một công việc gì cũng đều cần đến những công cụ, và qua thời gian thì những công cụ vốn có sẽ ngày càng cải tiến và xuất hiện thêm nhiều công cụ mới khác. Dịch thuật cũng vậy, cũng có nhiều công cụ hỗ trợ cho biên dịch viên hoàn thành tốt nhất công việc biên dịch tiếng Anh của mình. Trong bài này chúng ta cũng tìm hiểu những công cụ chính cho loại hình công việc biên dịch này và hướng sử dụng ra sao để đạt hiệu quả tốt nhất.
1. Từ điển
Đây là công cụ căn bản nhất và lâu đời nhất trong bộ môn dịch thuật. Từ điển xuất hiện ngay khi con người có nhu cầu dịch nội dung từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác. Và nhu cầu ấy đã có từ rất xa xưa rồi, có thể nói là ngay từ thời cổ đại đã có.
Sự tiếp xúc giữa các nền văn hóa, và kèm theo đó là các ngôn ngữ, luôn làm phát sinh nhu cầu thấu hiểu lẫn nhau, từ đó mà từ điển ra đời. Và khi người ta đã nghĩ ra từ điển rồi thì công việc tiếp theo là phát triển nó, đa dạng hóa nó, và hoàn thiện nó. Chính vì thế mà từ điển có rất nhiều loại để đáp ứng tối ưu nhu cầu cụ thể của người sử dụng ngôn ngữ.
Chúng ta có những cuốn từ điển dạng bỏ túi (compact dictionary), nhỏ gọn và nội dung vắn tắt dùng cho mục đích tra cứu nhanh để nắm nội dung văn bản. Loại này phù hợp với người dùng phổ thông.
Từ điển đơn ngữ (monolingual dictionary)
Là loại từ điển giải thích ý nghĩa của từ ngữ trong cùng một ngôn ngữ. Các nhà văn nổi tiếng thường luôn mang theo bên mình một cuốn từ điển dạng này để tra nghĩa của từ mà họ muốn sử dụng trong tác phẩm của mình cho chính xác.
Từ điển học tập (learner dictionay)
Là loại từ điển dẫn nhiều ví dụ và các điểm văn phạm liên quan đến từ ngữ để cho người học nắm bắt được càng nhiều kiến thức liên quan đến từ ấy càng tốt. Đây là loại từ điển tốt nhất dành cho những học sinh học tiếng Anh hay ngôn ngữ bất kỳ khác. Hiện nay có nhiều từ điển học tập nổi tiếng như Oxford advanced learner dictionary hay Cambridge learner dictionary v.v. Những cuốn từ điển này có lịch sử lâu đời và được hiệu đính qua thời gian dài nên mức độ hoàn thiện và chuẩn xác rất cao. Đây cũng là loại từ điển mà biên dịch viên dịch thuật tiếng Anh, nhất là những người tự học dịch thuật, nên trang bị cho mình.
Từ điển đồng nghĩa/phản nghĩa (thesaurus dictionary)
Cái tên đã nói lên tất cả. Nếu bạn cảm thấy từ vựng mình sử dụng đang quá đơn điệu thì hãy dùng tới những cuốn từ điển này để mở rộng vốn từ cho bản thân.
Từ điển kết hợp từ ngữ (collocation dictionary)
Một công cụ vô cùng tuyệt vời để chúng ta có thể sử dụng tiếng Anh một cách tự nhiên bằng cách kết hợp chính xác những từ ngữ lại với nhau thành những cụm từ. Những người tự học dịch thuật thường lúng túng trong việc lựa chọn cách kết hợp từ vựng sao cho thuần Anh, đây chính là công cụ hỗ trợ chúng ta làm điều đó.
Đại từ điển (general dictionary)
Là những cuốn từ điển đồ sộ và rất chi tiết. Biên dịch viên dịch thuật tiếng Anh hoặc người tự học biên dịch có lẽ cần có một cuốn từ điển thế này để nắm bao quát nghĩa của một từ trong những ngữ cảnh cụ thể.
Ngày nay công nghệ phát triển, hầu hết mọi cuốn từ điển nổi tiếng đều đã được điện tử hóa thành các phần mềm các ứng dụng khiến cho việc tiếp cận và sử dụng chúng trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Một sự kết hợp khéo léo và chủ động tất cả những loại hình từ điển sẽ giúp biên dịch viên hoặc người tự học dịch thuật tìm ra được nghĩa hay nhất và phù hợp nhất của một từ, một cụm từ và của cả câu.
Hướng sử dụng từ điển
Sử dụng từ điển đòi hỏi sự kiên nhẫn vì mất thời gian và mất công tra cứu. Nhưng đổi lại việc chịu khó sử dụng từ điển sẽ giúp biên dịch viên và người tự học dịch thuật nhớ rất lâu và rất rõ nghĩa của từ mình đã tra cứu. Vì vậy dịch thuật tiếng Anh Lightway khuyên các bạn hãy cố gắng tra cứu từ điển thay vì sử dụng Google dịch. Cách làm này có thể tiết kiệm thời gian nhưng lại cướp đi của chúng ta cơ hội rèn luyện bản thân. Những người lười tra cứu và chọn thứ mì ăn liền như Google dịch chắc chắn qua thời gian sẽ không những không tiến bộ mà ngày càng lệ thuộc hơn vào công cụ ấy khiến cho năng lực bản thân ngày càng giảm sút đi và thái độ cũng như năng suất làm việc ngày càng kém đi.
2. Internet
Đây chính là ưu thế tuyệt đối của cộng đồng biên dịch viên thời đại 4.0 ngày nay so với các tiền bối ngày xưa của chúng ta. Internet tạo ra cánh cổng đi thẳng vào thế giới tri thức mênh mông của nhân loại cho tất cả mọi người. Internet kết nối hầu như tất cả lại với nhau và cung cấp cho chúng ta một lượng thông tin dồi dào về bất kì chủ đề nào chúng ta muốn tìm hiểu. Tiện lợi tuyệt vời ấy là thứ mà các tiền bối của chúng ta không thể có được.
Thế nhưng cái gì cũng có hai mặt. Thông tin từ Internet là khổng lồ, chính vì thế đối với chúng ta nhiều lúc nó trở lên thừa mứa và bừa bộn. Lạc lối, hoặc chìm ngập trong biển thông tin ấy khiến chúng ta không biết bắt đầu từ đâu, không biết phải chọn cái gì, bỏ cái gì, không biết đâu là đúng đâu là sai, không biết đâu là quan trọng đâu là thứ không cần thiết. Kết quả là đi giữa một rừng thông tin nhưng chúng ta không thể định hướng và tìm được lối ra. Chúng ta không thể tập trung được vào bất kì một thông tin cụ thể nào cả. Đó chính là thực trạng của đại đa số người dùng Internet ngày nay nói chung và biên dịch viên dịch thuật tiếng Anh, cũng như những người tự học biên dịch nói riêng. Họ có rất nhiều thông tin nhưng không tài nào chắt lọc và sử dụng được.
Hướng sử dụng Internet
Internet là một con dao hai lưỡi, tuyệt vời vô cùng nhưng cũng có hại vô cùng, nhưng bản thân Internet không xấu. Việc tốt hay xấu của nó hoàn toàn do người sử dụng. Vậy cho nên chúng ta cần phải có một thái độ đúng đắn, một con mắt tỉnh táo và một thần kinh vững vàng khi bước vào khu rừng ấy. Một thợ săn giỏi luôn tìm được con thú ưng ý nếu thả họ vào rừng. Ngược lại một thợ săn kém sẽ lạc lối trong khu rừng ấy và bị thú rừng giết chết. Hãy rèn luyện để thành một thợ săn giỏi trước khi bước vào khu rừng thông tin Internet.
3. Google dịch
Đây là một thứ trí tuệ nhân tạo mới xuất hiện và bùng nổ trong vài năm trở lại đây nhưng đang khuấy đảo và tạo ra những tác động mãnh liệt đến ngành biên dịch. Google dịch đang ngày càng trở nên đắc lực cho biên dịch viên và những người tự học dịch thuật. Nhưng song song với đó đang biến nhiều biên dịch viên trở thành những người checker đơn thuần thay vì là translator
Dịch thuật Lightway sẽ dành kỳ sau để bàn cụ thể đến công cụ Google dịch này và đưa ra những hướng sử dụng tối ưu cho nó.
